Bu fotoğrafta Gelibolumuzun değişik yerlerindeki yeldiğirmenlerinden birkaçının birarada göründüğü bir fotoğraf karesini paylaşıyorum. Neresi burası diye merak ediyorsunuz tabii ki. hemen söyleyeyim burası şimdiki 18 evler dediğimiz yerden diğer bir deyimle cumartesi pazarının olduğu yerden çekilmiş bir fotoğraf. Yani tam da döner kavşaktan çekilmiş. En soldaki binanın olduğu yerde şimdi Özen Otel var. tam orta karşısı Gölcük caddesine giden yol.En sağ tarafta eski Gelibolu Lisesi şimdiki adı nedir ne okuludur doğrusu bilmiyorum. Sanırım anladınız. Peki bunu neye dayanarak söylüyorum anlatayım. Sağ tarafta kuleye benzer bir yapı var. Ha işte o yapı eski Cumhuriyet Okulunun yanındaki bir zamanlar var olan ama şimdi yerinde yeller esen rum kilisesinin çan kulesidir. Daha değişik açıdan çekilmiş eski Gelibolu fotoğraflarında bu kiliseyi ve çan kulesini görebiliyoruz. Benden daha yaşlılardan duymuştum Özen Otel ve arkası istikametinde şimdiki belediye başkanının babası Hasan beyin ( lakabı liga Hasan) arazisi üzerinde bu yeldeğirmenleri vardı zamanla ilgisizlik ve bakımsızlıktan yıkılmış. Başka nerelerde yeldeğirmenleri vardı diye soranlarınız olacaktır. Bu güne kadar yaptığım araştırmalarda yeldeğirmenlerinin olduğu yerler şuralardaydı. Bu fotoğrafta göreceğiniz üzere döner kavşak dediğimiz Cami Kebir Mahallemizin 18 evler mevkii ile birleştiği yerde. Fener meydanında şimdiki Astsubay gazinosunun olduğu yerde Niyazi Kiraz beyefendinin arazisinde. Alaeddin Mahallesinde Üç köprüler mevkii yakınlarında.. Başka da bildiğim bir yer yok.
Peki bu yeldeğirmenleri nasıl ve neden yok oldu diye soracak olursanız şöyle bir açıklama getirebilirim. Başka eski fotoğraflarda açıkça görülen gelibolu un fabrikaları vardı sayısı iki adetti ve yan yanaydılar. Şimdiki otobüs terminalinin karşısına denk gelen bir arazide Gelibolulu Yunan kökenli birinin buharlı fabrikaları bu yel değirmenlerinin yaptığı işi çok daha hızlı ve güzel bir şekilde yapıyordu. Hükümetin desteği ile bu fabrika zamanla bölgenin en verimli ve üretken fabrikası oldu. Dolayısıyla rüzgarla iptidai şartlarda çalışan bu değirmenler bu fabrika ile rekabet edemez duruma geldiler ve kapandılar. Birinci Dünya Savaşının sonlarında Muttefik düşman kuvvetlerinin Gelibolu yarımadasına yaptığı çıkartmada bu fabrika tesislerini havadan ve karadan bombardımana tutması sonucu fabrika büyük hasar gördü ve işleyemez hale geldi. Burada önemli bir ayrıntıyı sizlerle paylaşmak isterim. Havadan yapılan bombardımanlarda bu fabrika özellikle hedef alınmıştı. Sonuçta hem un fabrikası hem de bu yeldeğirmenleri Gelibolumuzun tarihinden silindi gitti.
Şimdi biz gelibolululara düşen en büyük görevlerden biri de şu olmalıdır. Bir zamanlar Gelibolumuzun siluetini süsleyen bu nostaljik değirmenlerin en az birkaç tanesini aslına uygun olarak yeniden yapılması için kamuoyu oluşturmak. Mesela Fener meydanına eskisi gibi iki adet yeldeğirmenini kondurmak. Bunu Gökçeada ve Bozcaada yaptı. İlçelerini turistler için bir cazibe nerkezi yaptı peki biz yapamaz mıyız? Yaparız da yapacak yönetimleri seçebilmeyi becerebilirsek eğer! Haksız mıyım?